Προσπάθεια με τη βοήθεια φίλων και χωριανών του κ. Στέλιου Κατσά από την Αρέθουσα να συλλέξει τα κάλαντα-στιχάκια που ακούγονται στις μέρες μας στα χωριά και αυτά που έλεγαν και τραγουδούσαν τα παλαιότερα χρόνια στην Ικαρία
Ακολουθεί σχετική με το θέμα ανάρτηση που είναι δημοσιευμένη στην ιστοσελίδα kalanta-ikarias.ekriksi.gr και είχε κοινοποιηθεί και στη facebook ομάδα του Ράδιο Ικαρία 87,6 τον Δεκέμβριο του 2020 αλλά και από τον ίδιο τον συντάκτη τον Δεκέμβριο του 2021! Αν θες να βοηθήσεις κι εσύ στην προσπάθεια αυτή, μπορείς να στείλεις στο e-mail: info@kalanta-ikarias.ekriksi.gr τα κάλαντα από το χωριό σου.
Κάλαντα που έχουν μέχρι τώρα δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα του κ. Στέλιου Κατσά!
Τα κάλαντα του Αη Βασίλη όπως ακούγονται στα χωριά Αρέθουσα – Καραβόσταμο. Πάτα εδώ να τα διαβάσεις!
Τα κάλαντα αυτά τα λέγανε τα παιδιά την παραμονή της Πρωτοχρονιάς το πρωί. Πάτα εδώ να τα διαβάσεις!
Τα κάλαντα του Αη Βασίλη όπως ακούγονται στα χωριά Καρκινάγρι – Κάλαμο. Πάτα εδώ να τα διαβάσεις!
Πρωτοχρονια 1956: Τότε που πέρναμε βόλτα τα σπίτια και λέγαμε τα κάλαντα.
Από το φωτογραφικό αρχείο του κ. Στράτου Λακιού.
Πρώτη εικόνα: Όρθιοι, Χριστόφορος Κουλουλίας, Ιωάννης Μαλαχιάς,Πέτρος Κράτσας, Στράτος Λακιός, Χαράλαμπος Κράτσας, Αντώνης Γλαρός, Σταμάτης Τσαντές, Δημήτρης Λάζος, Γιάννης Λομβαρδάς, Αντώνης Αδάμος, Γιάννης Λαζανάς, Πελοπίδας Λομβαρδάς, Γιάννης Βασίλαρος, Αντώνης Βολίκας. Καθιστοί: Θεμιστοκλής Κυπραίος, Γιάννης Τσαντές, και Πέτρος Λακιός.
Δεύτερη και τρίτη εικόνα: Η δασκάλα η Τερψιθέα με τον δάσκαλο τον Κουλουλία, την Γυμνασιάρχη την Κούλα Λακιού την Φιλλιώ την Σαφού και τους δωρητές του Νοσοκομείου ομογενείς της Αμερικής κ. Βασίλαρο με την γυναίκα του το 1955.
Αν θες να βοηθήσεις κι εσύ στην προσπάθεια αυτή, μπορείς να στείλεις στο e-mail: info@kalanta-ikarias.ekriksi.gr τα κάλαντα από το χωριό σου.
Στέλιος Κατσάς
Αρέθουσα – Καραβόσταμο (Κακαούλικα – Αλεμπουκιότικα)
Κάλαντα Ικαρίας – Αη Βασίλης
(Αρέθουσα – Καραβόσταμο)
Είδα την πόρτα σου ανοιχτή θαρρώ πως έχει και πηχτή
Μέλι, Μέλι και λουκουμάδες και κρασί με τους κουβάδες
Βαίτσα φέρε κάστανα φέρε και πορτοκαλιά
Φέρε και το γλυκό κρασί να πιούν τα παλικαριά
Χλωρό κλαδί ξερό κλαδί στην πόρτα σου να μπει να βγει
Χλωρά βλαστάρια πέτα, ροδοκο-ροδοκόκκινη βιολέτα
Κι απάνω στα βλαστάρια της αρχοντικά ειν τα μάτια της
Πέρδικες κελαηδούσαν, ο μα δε – ο μα δε μας ομιλούσαν
Δεν ήσαν μόνο πέρδικες τριανταφυλλιές λεβέντικες
Ησαν και τριγωνάκια, μαύρα μου μαύρα μου γλυκά ματάκια
Κατέβηκε μια πέρδικα πως περπατεί λεβέντικα
Να βρέξει το φερτό της, μες το δρο-μες το δροσερό νερό της
Και βρέχει τον αφέντη μας, τον (όνομα) τον λεβέντη μας
τον πολυχρονεμένο και στον κόσμο ξακουσμένο
Και βρέχει την αφέντισσα την (όνομα) την λεβέντισσα
την πολυχρονεμένη και στον κόσμο ξακουσμένη
Εσένα αφέντη πρέπει σου, στραβά βαλέ το φέσι σου
Καρε- καρέκλα καρυδένια για ν’ ακουμπάς την μέση σου,
την μα – την μαργαριταρένια, ο την μα – ο την μαργαριταρένια
Και παλι ξανά πρέπει σου στραβά βαλέ το φέσι σου
Καρα- καράβι να αρματώσεις και τα σκοινια και τα αργουρα,
να τα να τα μαλαματώσεις, ο να τα-ο να τα μαλαματώσεις
Στην πλώρη βάλε μάλαμα, στην πρυ στην πρύμη βάλε ασήμι
Καταμεσής του καραβιού, τον α τον αγιο Βασίλη, ο τον α-ο τον αγιο
Βασίλη
Κυρά ψηλή κυρά λιγνή, κυρά – κυρά καμπανοφρύδα
Που χεις τον ήλιο πρόσωπο και το και το φεγγάρι στήθος
Της αηδόνας το φερτό, το χεις- το χεις καμπανοφρύδα, ο το χεις ο το
χεις καμπανοφρύδα
Όταν πλυθείς και αστόλιστης και πας και πας στην εκκλησιά σου
Εσυ ‘σαι τ’ αψηλό δεντρί, κι άλλες τα κλωνιά σου ο κι α- ο κι άλλες τα
κλωνιά σου
Έχετε γιους στα γράμματα και γιους και γιους εις το ψαλτήρι
Να τους αξιώσει ο θεος, να βα -να βάλουν πετραχήλι ο να βα – ο να
βάλουν πετραχήλι
Η ωρα ήταν 12 και μες τα χαρακώματα, ε φα ε φάνηκε ένας νέος
όμορφος, όμορφος και ρωμαλέος
Για Ιταλό τον πέρασα, χειροβομβίδα έπιασα, δια-δια να του την ρίξω και
νεκρό και νεκρό να τον αφήσω
Μα Ιταλός δεν ήτανε, τι ήτανε τι ήτανε
Ήταν, ήταν ο αη Βασίλης ολο μα-ολο μαλαμα κι ασήμι
Σ’ αυτό το σπίτι που ’ρταμε στα τέσσερα καντούνια,
του χρόνου σα θα ερτουμε να χει μωρό στην κουνια στην κούνια
Σ΄αυτο το σπιτι που ρθαμε
Πετρα να μη ραΐσει κι ο νοικοκύρης κι η κυρα χρόνια πολλά να ζήσει.
Πρωτοχρονιάτικα Κάλαντα Καραβοστάμου
Πρωτοχρονιάτικα Κάλαντα
Καραβοστάμου Ικαρίας
Πάλιν ακούσατ’ άρχοντες,
πάλιν να σας ειπούμε,
ότι και αύριον εστί
ανάγκη να χαρούμε.
Και να πανηγυρίσουμε
Περιτομήν Κυρίου,
και εορτήν του μάκαρος
Μεγάλου Βασιλείου.
Κάνω λοιπόν αρχήν καλήν
επαίνους να συνθέσω,
τον Άγιον Βασίλειον
δια να επαινέσω.
Να σας ειπώ τα θαύματα
που έδειξεν ατός του,
με του Θεού την δύναμιν,
που ήταν βοηθός του.
Παρά Θεού ο θαυμαστός
ήταν πεφωτισμένος,
σπουδήν γραμμάτων άπειρον,
σοφίαν πλουτισμένος.
Που ήτο διδαγμένος,
με κάθεν άλλην αρετήν
μικρός μαθητευμένος.
Της Καισαρείας γέννημα,
βλαστός Καππαδοκίας,
και ποιητής και λυτρωτής
της Θείας Λειτουργίας.
Είχεν και το αξίωμα
της Αρχιεροσύνης,
εχθρός των έργων των κακών,
φίλος της σωφροσύνης.
Άκρος εχθρός αιρετικών,
προστάτης ορθοδόξων,
διώκτης των Αγαρηνών,
ομού και κακοδόξων.
Αρχιερείς τον σέβονταν,
παπάδες τον τιμώσιν,
οι άρχοντες και ο λαός
σκύφτουν τον προσκυνώσι.
Τι να πολυλογώ λοιπόν
τα προτερήματά του,
όλοι κοινώς τα ξέρομε
τα κατορθώματά του.
Δίδομεν όμως είδησιν
εις όλη την οικίαν,
ν’ ακούσετε με προσοχή
και άλλην υμνωδίαν.
Αύριο είναι Περιτομή
κι υμνεί η Εκκλησία,
και προσκαλείστε άρχοντες,
γέροντες και παιδία.
Ας δράμωμ’ όλοι το λοιπόν
μ’ ευλάβειαν και τάξη,
τα φοβερά μυστήρια,
μέλλει να μας διδάξει.
Την σάρκα περιτέμνεται,
εκών ο Πλαστουργός μας,
ο Βασιλεύς των ουρανών,
Κύριος και Θεός μας.
Και ως αυτός ηθέλησεν
αυτόν να τελειώσει,
τον νόμον τον Μωσαϊκόν
πανσόφως να πληρώσει.
Ιδού οπού σας είπομεν,
μ’ όλην την προθυμίαν,
τον Άγιον Βασίλειον,
Περιτομήν την θείαν.
Και σας καλονυκτίζομεν,
πέσετε κοιμηθείτε,
ευχαριστήσατε κι ημάς
Βενέτικα φλωρία,
Ισπανικά και Γαλλικά,
ότ’ είν’ φιλαργυρία.
Ημείς ευχαριστούμεθα
εις την προαίρεσίν σας,
γνωρίζοντες την γνώμην σας,
ομού και θελησίν σας.
Κάβο Πάπας (Παπιστάνικα)
Κάλαντα Ικαρίας
Κάβο Πάπας- Αη Βασίλης (Παπιστάνικα)
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά,
Ψιλή μου δεντρολιβανιά
Κι αρχή καλός μας χρόνος
Εκκλησιά με τ’ άγιος θρόνος.
Αρχή που βγήκε ο Χριστός
Σαν Άγιος και πνευματικός
Στη γη να περπατήσει και να μας καλοκαρδίισει.
Άγιος Βασίλης έρχεται
Μα δε μας καταδέχεται,
Από τον Κάβο Πάπα
Και κουβαλάει στην πλάτη του μια μαλλιαρή φυλάκα.
Βαστά εικόνα και χαρτί
Ζαραροκάμπιο ζυμωτή
Χαρτί και καλαμάρι
Δες και με το παλληκάρι.
Το καλαμάρι έγραφε
Τη μοίρα του την έλεγε
Και το χαρτί ομίλει
άσπρε μου Άγιε Βασίλη.
Βασίλη πόθεν έρχεσαι
Και δε μας καταδέχεσαι
Και πόθεν κατεβαίνεις
Και δε μας εσυντυχαίνεις.
Απο της μάνας μου έρχομαι
Μα εγώ σας καταδέχομαι
Και στο σχολειό μου παω
Δε μου λέτε τι να κάνω.
Κάτσε να φας κάτσε να πιιες
Κάτσε τον πόνο σου να πεις
Κάτσε να τραγουδήσεις
Και να μας καλοκαρδίσεις.
Εγώ γράμματα μάθαινα
Μα να σας πω τι πάθαινα
Τραγούδια δεν ηξέρω
Ήρθα ταδε (τάδε)μου να σε βρω.
Και σαν ηξέρεις γράμματα
Πόσες φορές με κλάματα
Πες μας την αλφαβήτα
Πως τα πέρασες τη νύχτα.
Χλωρό ραβδί ξερό ραβδί
Μπροστά στη μπόρτα σου να βγει
Χλωρά βλαστάρια πέτα
Ροδοκόκκινη βιολέτα.
Κι απάνω στα βλαστάρια της
Και στα περικλωναάρια της
Πέρδικες κελαηδούσαν
Μα δε μας το εμιλούσαν.
Δεν ήσαν μόνο πέρδικες
Γαρυφαλιές λεβέντισες
Μόνο και τριγωνάκια
Μαύρα μου γλυκά ματάκια.
Κατέβηκεν η πέρδικα
Πως περπατεί λεβέντικα
Να βρέξει το φτερό της
Μες στο δροσερό νερό της.
Και βρέχει τον αφέντη μας
Τον (τάδε) τον λεβέντη μας
Τον πολυχρονεμένο και στον κόσμο ξακουσμένο.
Ήβρα την πόρτα σου ανοιχτή
Κι είπα πως έχετε πηχτή
Φοινίκια λουκουμάδες και κρασί με τους κουβάδες
Φοινικία κουραμπιέδες και κρασί με τους γκαζοτενεκέδες.
Βα’ί’τσα φέρε κάστανα
Φέρε και πορτοκάλια
Φέρε και το γλυκό κρασί
Να πιουν τα παλληκάρια.
Σ’ αυτό το σπίτι που ’ρταμε τα ράφια είν’ ασημένια,
του χρόνου σαν ξανάρτουμε να ’ναι μαλαματένια.
Σ΄αυτό το σπίτι που ‘ρθαμε
Πέτρα να μη ραγίσει κι ο νοικοκύρης κι η κυρά
χρόνια πολλά να ζήσει.
Κάλαντα και Παινέματα που έχουν δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα του Αρχείου Παραδοσιακής Μουσικής Ικαρίας
ΚΑΛΑΝΤΑ
Αρκιμηνιά κι αρκιχρονιά
ψηλή μου δεντρολιβανιά
κι αρκή καλός μας χρόνος
εκκλησιά με τ’ άγιο θρόνος.
Κι αρκή που ήβγεν ο Χριστός
σαν άγιος και πνευματικός
στην γη να πορπατήσει
και να μας καλοκαρδίσει.
Αής Βασίλης έρκεται
άρχοντες το κατέχετε
από την Καισαρεία
συ ‘σαι αρχόντιασσα κυρία.
Βάστα εικόνα και χαρτί
ζαχαροκάντιο ζυμωτή
χαρτίν και καλαμάρι
δες και με το παλικάρι.
Το καλαμάρι ήγραφε
η μοίρα μου το ήλεε
και το χαρτί ομίλει
άσπρε μου χρυσέ μου κρίνε.
Βασίλη πόθεν έρκεσαι
και ‘ε μας καταέχεσαι
και πόθεν κατεένεις
και ‘ε μας εσυντυχαίνεις.
Από της μάνας μ’ έρκομαι
κι ‘εω σας κάταεχομαι
κι εις στο σκολιό μου πάω
‘ε μου λετε ηντα να κάμω.
Κάτσε να φας, κατσέ να πιείς
κάτσε τον πόνο σου να πεις
κάτσε να τραουήσεις
και να μας καλοκαρδίσεις.
Εγώ γραμμάτα μάθαινα
και να σας πω τι πάθαινα
τραούδια εν ηξέρω
αντικρύ για να σ’ εύρω.
Και σαν ηξέρεις γράμματα
πόσες φορές με κλάματα
πε μας την αρφαβήτα
πώς ηπέρασες την νύχτα.
Και στο ραβδίν ηκούμπησε
να πει την αρφαβήτα
πως ηπέρασεν τη νύχτα
χλωρό ραβδί ξερό ραβδί
πότε στην μπόρτα σου να μπει
χλωρά βλαστάρια πέτα
ροδοκόκκινη βιολέτα.
Κι απάνω στα βλαστάρια της
ερωτίκα τα μάθια της
μπέρδικες εκελαιδούσαν
και ‘ε μας το εμηνούσαν.
Εν ήσαν μόνον μπέρδικες
και κοπελιές λεβέντικες
ησάν περιστεράκια
μαύρα μου γλύκα ματάκια.
Κατέβηκε μια μπέρδικα
πως πορπατεί λεβέντικα
να βρέξει το φτερό της
με το νυχοποδαρό της
και βρέχει τον αφέντη μας
Βασίλη τον λεβέντη μας
και βρέχει την λεβέντισσα
Δέσποινα την λεβέντισσα
τους πολυχρονεμένους
κι εις τον κόσμο ξακούσμενος.
Πρωτοχρονιά 1980
Αρχείο Παραδοσιακής Μουσικής Ικαρίας – Οπτικοακουστικό υλικό Νίκης Λάκα
ΠΑΙΝΕΜΑΤΑ
Σ’ αυτό το σπίτι που ‘ρτάμεν
πέτρα να μην ραΐσει
κι ο νοικοκύρης κι η κύρα χρόνια πολλά να ζήσει.
Να ζήσουν χρόνους εκατό και να τους ξεπεράσουν
κι απ’ τα εκατό και ύστερα ν’ ασπρίσουν να γεράσουν.
Σ’ αυτό το σπίτι που ‘ρταμεν
στα τέσσερα καντούνια του χρόνου
σαν και σήμερο να ‘χει μωρό στην κούνια.
Σ’ αυτό το σπίτι που ‘ρταμεν τα πάτερα ξυλένια
του χρόνου σαν και σήμερο να ‘ναι μαλαματένια.
Εμείς εδώ δεν ήρταμε να φάμε και να πιούμε
μόνον σας αγαπούσαμε και ήρταμε να σας βρούμε.
Ήβραμε πόρτα ανοιχτή θαρρώ πως έχει και πηχτή
φοινίκια λουκουμάδες και κρασί και κρασί με της οκάδες.
Αλλά πολλά σας είπαμε κι ακόμα θα σας πούμε
βάρτε μας βάρτε μας κρασί να πιούμε.
*
Βάλεις τον ήλιο πρόσωπο
και το φεγγάρι αγγάλι
και τον καθάριο ουρανό
βάλεις τον για δαχτυλίδι.
Χρόνια πολλά χρόνια καλά
κι εσείς και οι δικοί σας
να ‘ρτούνε τα ξενάκια σας
και ούλοι οι ναυτικοί σας.
Αφέντη μου στο σπίτι σου
χρυσή καντίλα φέγγει
φέγγει στους ξένους ν’ οδηγούν
τους ξένους ν’ αγκαλιάζουν.
Απάνω από την θήρα σας
έχει μια περιστέρα
κι αν είναι κι από θέλημα
να πούμε καλησπέρα
και του χρόνου τέθοια μέρα.
Μα εσένα αφέντη μου πρέπει σου
για να κρατάς την μέση σου
ζωνάρι ζωνάρι μεταξένιο
μες στο μα μες στο μάλαμα ραμμένο.
Και πάλι ξαναπρέπει σου
στ’ αλόγο να καθίζεις
για να περνάς τους ποταμούς
στην γη να μην αγγίζεις.
Οι γιοι οι σας να ‘ναι δυνατοί
να ναι και δουλευτάδες
κι οι κόρες σας να ναι λιγνές
να ‘ναι καλές νοικοκυράδες
να κερνούν να κερνούν και λουκουμάδες.
Κι αν έχεις γιο μοναχογιό
σαν το σγουρό βασιλικό
γαπά τις μαυρομάτες
κι ούλες της παιχνιδομάτες.
Βαΐτσα άναψε κερί
ανέβα και κατέβα
φέρε πανέρια κάστανα
πανέρια με καθούρες
φέρε και το καλόν κρασί
να πιούν τα παλικάρια
μαύρα μου μαύρα μου γλυκά μου μάτια.
Άι Βασίλης τραουά
κοιμάται στα τριαντάφυλλα
γεννιέται στα λουλούδια
και μες στην νύχτα πορπατεί.
Να βρε να βρει το σπιτικό σας
βαρτέ φαΐν βαρτέ κρασί
για να για να σταθεί κοντά σας
να χαρεί να χαρεί την αρχοντιά σας.
*
Εσένα αφέντη πρέπει σου καράβι να αρματώσεις
και τα σχοινιά και τα πανιά να τα μαλαματώσεις.
Η πλώρη να ‘ναι μάλαμα η πρύμη ναν’ ασήμι
καταμεσής του καραβιού να ‘ν‘ ο Άι Βασίλης.
Εσένα αφέντη πρέπει σου το χρυσοκουνουδάκιν
χίλια να πηαίνουν από μπρος και δυο χιλιάδες πίσω
χίλια να αρμέεις το πρωί και χίλια την εσπέραν
και εσά εις τα βραδιάσματα να αρμέεις τρεις χιλιάδες.
Εσένα αφέντη μου πρέπει σου ζευγάριν να αρματώσεις
να σπείρεις την ηέρα σου πενήντα μόδια σπόρο
κουκιν’ ροβίθι δεκαοχτώ σιτάρι δεκαπέντε
να ‘ναι και οι ζεβλοδέτες σου κομματιών αλυσίδα.
Πολλά παμέν τ’ αφέντη μας ας πούμε της κεράς μας.
Κερά λιγνή κερά ψηλή κερά καμπανοφρύδα
που ‘χεις τον ήλιο μέτωπο και το φεγγάρι στήθος
και του κοράκου το φτερό το ‘χεις καμπανοφρύδι.
Όταν σειστείς και λυγιστείς και πας στην εκκλησά σου
εσύ ‘σαι το ψηλον δεντρί και οι άλλες τα κλωνιά σου
κι ο δρόμος ρόδα γεμισεν αφ’ την ποπρατήσά σου
Πολλά πάμεν και της κέρας ας πούμε και της κόρης.
Έχετε κόρην έμορφην που δεν έχει ιστορία
μη ες την Πόλη βρίσκετε μη ες την Βενετία.
Μέσα στο γάλα λούζεται και πέρει την ασπρίλλα
και μέσα στα τριαντάφυλλα την ροδοκοκκινίλα.
Εχετε Κορην έμοργη γραμματικός την θέλει
κι αν είναι και γραμματικός πολλά προύκια γυρεύγει.
Γυρεύγει κάμπους άθερους και κάμπους θερισμένους
γυρεύγει αμπέλια ατρύγητα κι αμπέλια τρυγημένα
γυρεύγει και την θάλασσα μ’ ούλα τα άρμενα της
γυρεύγει και τον κυρ’ βοριά να τα καλαρμενίζει.
Πολλά πα μεν της κόρης μας ας πουμεν και του γιου μας
Έχετε γιο στα γράμματα και γιον εις το ψαλτήρι
να τον ξιώσει ο θεός να βάλει πετραχειλι
Πολλά ‘πα μεν του γιούκα σας ας πούμε της Βαΐτσας
Βαΐτσα ‘δω Βαΐτσα ‘κει Βαΐτσα στο λυχνάρι
Βαΐτσα συλλογίζεται το τι να πρωτοβάλει.
Βγάζει πανέρια κάστανα πανέρια πορτοκάλια
βγάλει και το καλόν κρασί να πιούν τα παλικάρια.
*
Απάνω από τη θύρα σας
έχει μια περιστέρα
κι αν είναι κι από θέλημα
να πούμε καλησπέρα.
Από Χριστουγεννιάτικη γιορτή του Ωδείου ΣΙΜΩΝ ΚΑΡΑΣ
Κάλαντα Ικαρίας με γκάιντες και τύμπανο. Τρίτη, 17 Δεκεμβρίου 2019 στο Πολιτιστικό Κέντρο Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών.
Κάλαντα Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς και Φώτων από δημοσιεύσεις της ιστοσελίδας domnasamiou.gr
- Κάλαντα Χριστουγέννων
- Άγιος Βασίλης έρκεται (Φούρνων Ικαρίας)
- Σήμερα τα Φώτα και οι φωτισμοί (Ικαρίας)
Ακολουθούν συνδέσεις προς σχετικές με το θέμα δημοσιεύσεις στη facebook σελίδα Λαογραφία και Έρευνα του ερευνητή κ. Κωνσταντίνου Καλέργιου μερικές από τις οποίες έχουν κατά καιρούς κοινοποιηθεί και στη facebook ομάδα του Ράδιο Ικαρία 87,6.
