Από το Σάββατο 10/1/2015 στην Εκπομπή “Μια φορά και ένα καιρό ήταν ένα παραμύθι”, που μεταδίδεται από το Ράδιο Ικαρία 12:00 – 13:00 και για τις επόμενες εβδομάδες, θα ξεκινήσουμε την ανάγνωση ενός βιβλίου για να ταξιδέψουμε μ’ αυτό, σ’ έναν τόπο που δεν υπάρχει στους πραγματικούς χάρτες.
Το βιβλίο μας έχει τίτλο «το Χομπιτ» , και το έχει γράψει ο Τζον Ρόναλντ Τόλκιν, συγγραφέας και του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, ενός έργου πασίγνωστου πια από την κινηματογραφική του μεταφορά. Τα Χόμπιτ είναι μικροκαμωμένα σαν μικρά παιδιά. Δεν έχουν πολλές σκοτούρες γι ‘αυτό απολαμβάνουν την ήρεμη ζωή τους με απλά πράγματα. Δεν φημίζονται για την γενναιότητα τους και λατρεύουν το καλό φαγητό. Ο Μπίλμπο Μπάγκινς ο ήρωας του βιβλίου μας, είναι ένα ευκατάστατο χόμπιτ το οποίο δεν αποχωρίζεται εύκολα τις ανέσεις του σπιτιού του. Αντίθετα όμως με τις αντιλήψεις του θα βρεθεί μπλεγμένος, χωρίς να το καταλάβει σε μια μεγάλη και μακρινή περιπέτεια με την ιδιότητα του διαρρήκτη.
Η υπόθεση του βιβλίου εκτυλίσσεται σε μια φανταστική χώρα, σε μια γεωγραφία πέρα από τον γνωστό τόπο και χρόνο, την Μέση Γη, ένα κόσμο που προσομοιάζει στη Μεσαιωνική Ευρώπη, και στον οποίο κατοικούν φυλές και λαοί πολλών μυθικών πλασμάτων. Ο όρος Μέση Γη δεν είναι επινόηση του συγγραφέα, αλλά προϋπήρχε στην Αρχαία καθώς και στην Μεσαιωνική αγγλική γλώσσα. Απαντά ακόμη και στην Αρχαία σκανδιναβική γλώσσα.
Οπως λένε μελετητές του έργου του, ο μυθοπλαστικός κόσμος του Τόλκιν βγαίνει κατευθείαν μέσα από τον στέρεο κόσμο της αγγλικής φιλολογίας, και δεν θα μπορούσε να υπάρχει χωρίς τον φιλόλογο Τόλκιν. Ο Τόλκιν (1892-1973) ήταν διαπρεπής φιλόλογος. Το 1920 διορίστηκε λέκτορας της Αγγλικής στο Πανεπιστήμιο του Λιντς, ενώ το 1924 ανακηρύχθηκε κάτοχος της έδρας αγγλικής γλώσσας και λογοτεχνίας στην Οξφόρδη, προήχθη δηλαδή σε Καθηγητή που είναι και η υψηλότερη ακαδημαϊκή βαθμίδα στα βρετανικά πανεπιστήμια. Eέχοντας εξαιρετική έφεση και μεγάλη αγάπη για τις γλώσσες και την ιστορία τους, κατά τη διάρκεια της ζωής του μελετάει και εντρυφεί στην αρχαία σαξονική γλωσσά, τα αρχαία Ουαλικά, τα Φινλανδικά, τα Ισπανικά, τα νορβηγικά, τα λατινικά, τα γαλλικά, τα ισλανδικά, ακόμα και τα αρχαία ελληνικά!
Το εξ ολοκλήρου φανταστικοί μυθολογικό σύμπαν λοιπόν που δημιουργίες ο Τόλκιν, έχει απόλυτη σχέση με τη δουλειά και την εξειδίκευση του, όχι μόνο στις γλώσσες, αλλά και στις μυθολογίες και στα μυθολογικά έπη της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Οι πιο σημαντικές επιρροές του συγγραφέα στο σχηματισμό του ιδιότυπου λογοτεχνικού του κόσμου ήταν η Αγγλική ιστορία, οι λαϊκοί θρύλοι του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και η Σκανδιναβική μυθολογία.
Ο ίδιος ο Τόλκιν φέρεται να θεωρεί ότι το έργο του επηρεάστηκε περισσότερο από το επικό ποίημα του 7ου αιώνα Beowulf (για το οποίο εξέδωσε μια φιλολογική μελέτη που θεωρείται πλέον κλασσική), ακόμη από το φινλανδικό έπος Kale-vala, από την Αρχαία Νορδικη γραμματεία, αλλά ακόμα και από τα έργα του Όμηρου!
Ενδεικτικά να αναφέρουμε πως έχει βρει τη θέση του στη λογοτεχνική ιστορία, και το δίκης του εμπνευσης πρόγραμμα τακτικής ανάγνωσης και μελέτης μεσαιωνικών ισλανδέζικων ποιημάτων, στο πλαίσιο μιας λέσχης που ο ίδιος είχε δημιουργήσει στην Οξφόρδη. Η λέσχη αυτή διαλύθηκε μόνον αφού διαβάστηκαν και αναλύθηκαν όλα τα ποιήματα.
Στον φιλόλογο Τόλκιν επίσης οφείλονται και οι επινοημένες γλώσσες που μιλούν τα θαυμαστά πλάσματα των μυθιστορημάτων του. Ο συγγραφέας δημιούργησε, ξεκινώντας κυριολεκτικά από το αλφάβητο, όχι λιγότερες από 14 γλώσσες, που υποτίθεται ότι μιλούν οι διάφοροι λαοί της μέσης γης! Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ακόμα και στην εικονογράφηση του βιβλίου, που κι αυτή έγινε από το συγγραφέα, χρησιμοποιούνται τα αγγλοσαξονικά ρουνικά, μια νεκρή πλέον μεσαιωνική ευρωπαϊκή λαλιά.
Μέσα λοιπόν από το χομπιτ, αλλά και όλα τα μυθιστόρηματα του Τόλκιν, φαίνονται οι εμβριθείς φιλολογικές γνώσεις του στις ιστορικές γλώσσες καθώς και οι βαθύτατες επιρροές του από τα πρώιμα ευρωπαϊκά κείμενα. Ωστόσο, ήταν και τα προσωπικά του βιώματα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση των ιστοριών του. Οι δυο παγκόσμιοι πόλεμοι –στον πρώτο μάλιστα πήρε μέρος- επηρέασαν σημαντικά το έργο του. Στα βιβλία του, οι συμβολισμοί των κόσμων που συγκρούονται είναι ξεκάθαροι.
Με την μαγική γραφή του, ο συγγραφέας καταφέρνει να δώσει πλήρη εικόνα για την ιστορία και τη γεωγραφία του σύμπαντος κόσμου που δημιουργεί, τα πλάσματα που τον κατοικούν και τις γλώσσες τους, και γενικότερα για όλες εκείνες τις άγνωστες πτυχές που συχνά μοιάζουν να κρύβονται πίσω από τις λέξεις ή τις πράξεις των ηρώων και διαπνέουν το φανταστικό οικοδόμημα του. Διαβάζοντας το βιβλίο, ανακαλύπτουμε την παράξενη ουτοπία που πλάθει η φαντασία του συγγραφέα, και που μας υποδεικνύεται με το πιο λεπτομερή τρόπο.
Περιδιαβαινουμε στα βουνά της καταχνιάς, το δάσος του μεγάλου φόβου, το σκιστό λαγκάδι, την χώρα της ερημιας, το βουνό της μοναξιάς, τον δασοποταμο, τον τρεχοποταμο, την Μακριά λίμνη, την πόλη της κοιλάδας, και πολλά αλλά θαυμαστά μέρη.
Ο Τόλκιν δημιουργεί έναν ολόκληρο κόσμο: με τη γεωγραφία του, τις φυλές του, τη μυθολογία του, τις γλώσσες του, καθώς και τους χαρισματικούς χαρακτήρες του. Χαρακτήρες που δεν μένουν στατικοί, αλλά εξελίσσονται στη διάρκεια της περιπέτειας. Όλα αυτά πλαισιώσουν τις θαυμαστές φανταστικές ιστορίες των λαών της Μέσης Γης: τα ξωτικό, τους νάνους, τα χομπιτ, τους ανθρώπους, τις τεράστιες αράχνες, τον Αρκο, τους μάγους, τα τελωνεία, τους πελώριους λύκους, τα τρολ, τους αετούς, και τον μεγάλο δράκο Νοσφιστή.
Η μυθολογία του Βρετανού συγγραφέα, γεμάτη επικούς πολέμους, παράξενα πλάσματα, συγκινητικές στιγμές και σκηνές επικού μεγαλείου, ενέπνευσε μια ολόκληρη γενιά συγγραφέων και εξακολουθεί να αιχμαλωτίζει τη φαντασία εκατομμυρίων αναγνωστών παγκοσμίως.
Ο Τόλκιν αναφέρει ότι προς το τέλος της δεκαετίας του ’20, όταν ήταν καθηγητής στην Οξφόρδη, ενώ βαθμολογούσε διαγωνίσματα, βρήκε ένα κενό κομμάτι χαρτί και εμπνευσμένος ξαφνικά, έγραψε την περίφημη φράση “Σε μια τρύπα στο έδαφος, ζούσε ένα χόμπιτ”.
Δεν έγραψε τίποτα περισσότερο εκείνη τη στιγμή, αν και στα επόμενα χρόνια δημιούργησε τους λεπτομερείς χάρτες που συνοδεύουν το βιβλίο, περιγράφοντας τη γεωγραφία της ιστορίας. Το χόμπι το ολοκληρώσει για να το διαβάσει στα παιδιά του, και μόνο γι αυτό τον σκοπό. Γι’ αυτό αλώστε άργησε τόσο πολύ να το εκδώσει. Η πρώτη έκδοση που κυκλοφόρησε τελικά στις 21 Σεπτεμβρίου 1937, απαριθμούσε μόνο 1500 αντίτυπα και εξαντλήθηκε τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους χάριν των εγκωμιαστικών κριτικών. Το ενθουσιώδες κύμα υποδοχής, συνίστατο σε επαινετικές κριτικές από εφημερίδες όπως οι Times και η New York Post. Οι Times μάλιστα, στην κριτική τους, συνέκριναν το βιβλίο με την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων.
Η αρχική εκτύπωση του Χόμπιτ ήταν εικονογραφημένη με πολλά ασπρόμαυρα σχέδια από τον ίδιο τον Τόλκιν, ο οποίος είχε σχεδιάσει και το εξώφυλλο. Αμέσως, ο εκδότης, του ζήτησε μία συνέχεια του βιβλίου. Έτσι ο Τόλκιν ξεκίνησε να γράφει τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Η συνέχεια της ιστορίας όμως έμελλε να διακοπεί από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Χρειάστηκαν 12 χρόνια για να ολοκληρωθεί το βιβλίο. Όταν όμως τέλειωσε, δεν ήταν πια μια απλή παιδική αφήγηση, αλλά ένα μεγαλειώδες έπος για ενήλικες : ” Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών” εκδόθηκε το 1954, είκοσι δηλαδή σχεδόν χρόνια μετά από το χομπιτ, και έκτοτε θεωρείται κληρονομιά της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Το Χόμπιτ έχει μεταφραστεί σε 54 γλώσσες. Στις μεγαλύτερες χώρες του κόσμου έχει επανεκδοθεί σε νέα, επικαιροποιημένη μετάφραση, περισσότερες από μία φορές. Να προσθέσουμε ότι το βιβλίο, τουλάχιστον στον αγγλοσαξονικό κόσμο, δεν έχει μείνει ποτέ εκτός κυκλοφορίας.
Το χομπιτ του J.R.R. Tolkien αποτελεί ορόσημο της σύγχρονης αγγλικής λογοτεχνίας. Διάσημα μουσικά συγκροτήματα έχουν τραγουδήσει τραγούδια με στίχους εμπνευσμένους από τον κόσμο της Μέσης-γης. Επίσης έχει εμπνεύσει δεκάδες θεατρικές διασκευές, θεατρικά έργα στο ραδιόφωνο, παιχνίδια ρόλων, έγινε σειρά κινουμένων σχεδίων στην τηλεόραση, διασκευάστηκε για αφήγηση σε κασέτες και σε δίσκο βινυλίου, έγινε κινηματογραφική ταινία, επιτραπέζιο παιχνίδι, σειρά κόμικς, βιντεοπαιχνίδι, ακόμα και όπερα!
Το χομπιτ είναι μια ανεπανάληπτη περιπέτεια φαντασίας και συνάμαένα αξέχαστο ηρωικό παραμύθι που εδώ και πολλές δεκαετίες καθηλώνει και γοητεύει μικρούς και μεγάλους.
Ένα μυστηριώδες και αξέχαστο ταξίδι ξεκινά! Ελατε να το ακολουθήσουμε!
Την Εκπομπή παρουσιάζει η Άννα Καλαλή.
Εξερευνήστε τη Μέση Γη στον παρακάτω χάρτη
Μια Φορά και Έναν Καιρό: Χόμπιτ – Μέρος 1 by Radio Ikaria on Mixcloud
Μια Φορά και Έναν Καιρό: Χόμπιτ – Μέρος 2 by Radio Ikaria on Mixcloud
