Η ναυτική ιστορία, οι παραδόσεις, οι γειτονιές, τα μνημεία, οι παραλίες, τα μονοπάτια και η καθημερινότητα του χωριού
Το Καραβόσταμο, ένα από τα μεγαλύτερα και ιστορικότερα χωριά της Ικαρίας, βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νησιού, περίπου 7 χιλιόμετρα από το λιμάνι του Ευδήλου και 31 χιλιόμετρα από τον Άγιο Κήρυκο. Με τη βλάστηση να κυριαρχείται από ελιές, συκαμινιές και πλατάνια, χτισμένο αμφιθεατρικά στις πλαγιές του Αθέρα και με πληθυσμό περίπου 500 κατοίκων, απλώνεται από την ακτή ως τις ορεινές περιοχές, συνδυάζοντας την πολιτιστική κληρονομιά με τη φυσική ομορφιά, δημιουργώντας ένα σκηνικό που μαγεύει ντόπιους και επισκέπτες.
Γνωστό παλαιότερα ως Καραβοστάσι, υπήρξε σημαντικό αγκυροβόλιο πλοίων. Η θέση του αυτή συνδέθηκε με τη ναυτική ιστορία του νησιού, ενώ οι πειρατικές επιδρομές ανάγκασαν τους κατοίκους να χτίσουν το χωριό τους σε δυσπρόσιτες τοποθεσίες, όπως στου Γέροντος. Τα σπίτια, χτισμένα με πέτρα και στεγασμένα με σχιστόπλακες, αναδεικνύουν την παραδοσιακή ικαριώτικη αρχιτεκτονική. Με την πάροδο του χρόνου, οι κάτοικοι επέστρεψαν στις παραθαλάσσιες περιοχές, αναδεικνύοντας το χωριό ως κέντρο γεωργικής, κτηνοτροφικής και αλιευτικής δραστηριότητας. Το μικρό του λιμάνι μαρτυρά αυτή τη σύνδεση με τη θάλασσα, με τα πολύχρωμα καΐκια να προσθέτουν μια πινελιά ζωντάνιας και να θυμίζουν τη ναυτική και αλιευτική παράδοση του χωριού.
Το Καραβόσταμο διατηρεί τη γοητεία του μέσα από τις γειτονιές του, όπως ο Γιαλός, το Τσιμπιδάτο, το Φουσκάτο, το Φουντουλάτο, το Ραπτάτο, το Κουβαράτο και του Γέροντος. Κάθε γωνιά έχει τη δική της ιστορία, με πολλές ονομασίες να προέρχονται από τα κοινά επώνυμα των οικογενειών.
Ένα αρχιτεκτονικό στολίδι του χωριού είναι το σχολείο, το οποίο δημιουργήθηκε τη δεκαετία του ’20 με δαπάνες των Ικαριωτών της Αμερικής και την αφιλοκερδή εργασία των ντόπιων μαστόρων. Οι κάτοικοι συνεργάστηκαν σε μια ανθρώπινη αλυσίδα 400 μέτρων για τη μεταφορά των υλικών, αναδεικνύοντας το συλλογικό πνεύμα που τους διακατέχει μέχρι και σήμερα. Το σχολείο, σε δύο επίπεδα, στεγάζει το δημοτικό, το νηπιαγωγείο και το ειδικό νηπιαγωγείο. Στο μεγάλο προαύλιο, δεσπόζει η ξυλόγλυπτη «κουκουβάγια», σύμβολο της σοφίας, της παιδείας, αλλά και θέμα πολλών λαϊκών θρύλων, έργο του Ικαριώτη καλλιτέχνη Παναγιώτη Σαφού.
Η θρησκευτική ζωή του χωριού αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας των κατοίκων. Σημαντικά θρησκευτικά μνημεία είναι οι Άγιοι Ανάργυροι, ο Άγιος Ιωάννης και η Αγία Παρασκευή. Το πανηγύρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου είναι ένα από τα πιο ζωντανά του νησιού, όπου οι ντόπιοι και οι επισκέπτες γίνονται μια μεγάλη παρέα, χορεύοντας στους ρυθμούς του ικαριώτικου. Οι Άγιοι Ανάργυροι γιορτάζουν την 1η Ιουλίου, ενώ ο Άγιος Ιωάννης στις 29 Αυγούστου. Η Αγία Παρασκευή τιμάται στις 26 Ιουλίου, με τη γιορτή της να προσελκύει κατοίκους και επισκέπτες από όλο το νησί.
Το Πάσχα, το έθιμο των Αφανών ξεχωρίζει. Οι δύο ενορίες του χωριού, οι «Κατωτινοί» και οι «Πανωτινοί», ανταγωνίζονται ποια πλευρά θα δημιουργήσει κα θα διατηρήσει την πιο εντυπωσιακή πυρά. Το θέαμα αποτελεί μια από τις κορυφαίες στιγμές του χωριού, ενώ η συλλογή των θάμνων, η προετοιμασία του Αφανού μέχρι και τη φύλαξή του συνδέουν τους κατοίκους με την κοινότητά τους και την ιστορία του εθίμου.
Το Καραβόσταμο προσφέρει όλες τις απαραίτητες υποδομές για τους κατοίκους και τους επισκέπτες του. Λειτουργούν δύο φούρνοι, ένα πρατήριο άρτου, τρία παντοπωλεία, δύο μεζεδοπωλεία, τρία καφενεία και ένα μπαρ. Κατά την καλοκαιρινή περίοδο, ο αριθμός των καταστημάτων διπλασιάζεται, αντανακλώντας την αυξημένη κίνηση. Το χωριό διαθέτει και ένα ενεργό ελαιοτριβείο, δείχνοντας τη σημασία της ελιάς στην τοπική παραγωγή.
Η ύπαρξη έξι νερόμυλων στο παρελθόν, εκ των οποίων ο ένας στον Άρη Ποταμό έχει συντηρηθεί και είναι επισκέψιμος, μαρτυρά την πλούσια υδάτινη κληρονομιά του χωριού. Σήμερα, η ροή του νερού συνεχίζει να δίνει ζωή στους ελαιώνες και τα χωράφια της περιοχής, αναζωογονώντας τη φύση και ποτίζοντας τους κήπους μέσω ενός παραδοσιακού συστήματος με δεξαμενές και αυλάκια. Κάθε αυλάκι κουβαλά μαζί του τις ιστορίες των ανθρώπων που το έσκαψαν και των γενεών που εξαρτήθηκαν από αυτό. Οι κήποι ποτίζονται οργανωμένα, με το νερό να φτάνει ακόμα και στα πιο απομακρυσμένα σημεία. Στην πετρόχτιστη πηγή του Χαλικά, η πλούσια βλάστηση σχηματίζει μια φυσική όαση, ανακαλώντας εικόνες από το παρελθόν, όταν εκεί οι χωρικοί αντάλλασσαν τα καθημερινά τους νέα και γέμιζαν στάμνες για να τροφοδοτήσουν με πόσιμο νερό τα σπίτια τους. Οι λιμνούλες στα ρέματα φιλοξενούν χελώνες και νερόφιδα, ενώ εκεί ευδοκιμούν και τα διάσημα κολοκάσια που ο βολβός τους μοιάζει με πατάτα, και αποτελεί εκλεκτό έδεσμα για τους ντόπιους.
Μια ενδιαφέρουσα τοποθεσία κοντά στο χωριό είναι η περιοχή των Αγίων Πάντων, γνωστή και ως «παλιό χωριό» ή «κάστρο». Στο δασάκι κοντά στους Αγίους Αναργύρους, που οι ντόπιοι αποκαλούν «Δρυίδες», μπορεί κανείς να απολαύσει επίσης ένα τοπίο απαράμιλλης ομορφιάς. Μια εξαιρετική πεζοπορική διαδρομή, ιδανική για τους λάτρεις της φύσης και της εξερεύνησης, είναι αυτή που συνδέει το Καραβόσταμο με τη γειτονική Αρέθουσα, σε απόσταση μόλις 5 χιλιομέτρων.
Οι παραλίες του χωριού, όπως ο Γιαλός, ο Άρης Ποταμός και ο Μηλιώντας, είναι ιδανικές για ήσυχες στιγμές και κολύμπι, ενώ οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν τη θέα του Ανατολικού Αιγαίου και τους αρμονικούς ήχους που παράγει το «παιχνίδι» των κυμάτων με τα στρογγυλά βότσαλα, τα «λαλάδια», όπως χαρακτηριστικά τα ονομάζουν οι ντόπιοι κάτοικοι.
Το Καραβόσταμο είναι ένα μέρος όπου η φύση, η παράδοση και ο άνθρωπος συνυπάρχουν, δημιουργώντας έναν μοναδικό προορισμό που δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο. Είτε αναζητάτε χαλάρωση, είτε ενδιαφέρεστε να γνωρίσετε την αυθεντική Ικαρία, το χωριό αυτό, το «μεγάλο χωριό» της Ικαρίας, είναι έτοιμο να σας καλωσορίσει με τις καλύτερες εμπειρίες.
Κείμενο και φωτογραφίες: Γιώργος Σούρτης για το Ράδιο Ικαρία 87,6 FM.
