Ιδρυτές της ο ιερομόναχος Νήφων και ο Άγιος Μακάριος Νοταράς, επίσκοπος Κορίνθου
Η Μονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου βρίσκεται στη νότια πλευρά της Ικαρίας, δυτικά του Αγίου Κηρύκου κοντά στον Ξυλοσύρτη.
Ιδρυτές της ήταν δύο «Κολλυβάδες» από το Άγιο Όρος: ο ιερομόναχος Νήφων, ο οποίος καταγόταν από τα Πατρικά της Χίου, και ο Άγιος Μακάριος Νοταράς, επίσκοπος Κορίνθου. Αφού έφυγαν από το «Περιβόλι της Παναγιάς» πήγαν αρχικά στη Σάμο και κατόπιν στους Λειψούς, από όπου εξαιτίας των πειρατικών επιδρομών κατέφυγαν στην Ικαρία. Εκεί το έτος 1775 ανήγειραν τη Μονή προς τιμή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Ο Άγιος Μακάριος Νοταράς διέμεινε για μακρύ χρονικό διάστημα στη Μονή όπου και ασκήτευσε σε κελί του οποίου σώζονται τα ερείπια ανατολικότερα.
Γρήγορα η Μονή αναδείχθηκε υποδειγματικό κοινόβιο με 25 μοναχούς (το 1890 είχε 14, το 1903 είχε 20 και το 1915 είχε 25 μοναχούς). Δυστυχώς οι επιδρομές των πειρατών και η αφορία της Ικαρίας ανάγκασαν την αδελφότητα να εγκαταλείψει τη Μονή και να μεταφερθεί στη Σκιάθο, όπου και ανέγειρε νέα Μονή. Αργότερα τρία πνευματικά παιδιά που συνέστησε ο Νήφων, οι Αγάθωνας, Σισωής και Απόλλωνας, έχοντας μαζί τους μια συστατική επιστολή ήρθαν στο νησί και εργάστηκαν με ζήλο για την ανακαίνιση της Μονής. Το 1955 η Μονή μετατράπηκε σε γυναικεία και εγκαταστάθηκαν σε αυτήν μοναχές.
Η Μονή είναι τετράγωνη με 20 κελιά, τραπεζαρία, 2 ξενώνες και τους αναγκαίους βοηθητικούς χώρους. Δυστυχώς η μεγάλη πολύνεκρη πυρκαγιά τον Ιούλιο του 1993 κατέστρεψε τα περισσότερα από αυτά.
Ο ναός της Μονής είναι αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, έχει ξυλόγλυπτο τέμπλο και παραστάσεις σκηνών από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη. Οι φορητές εικόνες είναι έργα του 18ου και Ι9ου αιώνα. Η βιβλιοθήκη της Μονής υπήρξε σημαντική, σήμερα όμως φυλάσσονται ελάχιστα βιβλία, καθώς το 1950, όταν η Μονή ερήμωσε εκ νέου, με σχετικό πρωτόκολλο 169 σπουδαία βιβλία παραδόθηκαν στο Γυμνάσιο Αγίου Κηρύκου προς φύλαξη.
Από τα παρεκκλήσια της Μονής σώζεται αυτό του Αγίου Μακαρίου, Επισκόπου Κορίνθου, στο κοιμητήριο των Πατέρων. Κάτωθεν του δαπέδου του βρίσκεται το οστεοφυλάκιο.Αξιόλογες είναι δύο ψηφιδωτές εικόνες του Αγίου Μακαρίου και του Αγίου Νηψώνος. Επίσης, 50 μ. νοτιοανατολικά σώζονται και τα ερείπια του εξομολογητηρίου, όπου εξομολογούνταν οι γυναίκες, καθώς η Μονή ήταν άβατη γι’ αυτές.
Οι δύο υδρόμυλοι, το χειροκίνητο ελαιοτριβείο και ο ταρσανάς (συρτικό) όπου είχαν το καΐκι και τις βάρκες οι μοναχοί, είναι πλέον ερειπωμένα.
Η Μονή ήταν πλούσια τόσο σε τίμια λείψανα όσο και σε ιερά σκεύη. Δυστυχώς όμως ελάχιστα έχουν διασωθεί λόγω της κατά διαστήματα ερήμωσής της.
Τα τελευταία χρόνια η Μονή δώρισε έκταση για την ανέγερση του Εκκλησιαστικού Γηροκομείου Ικαρίας «Η Στέγη της Παναγίας», τη δημιουργία του βωμού της Ικάριας Φλόγας και για τη διάνοιξη του περιφερειακού δρόμου Άγιος Κήρυκος – Εύδηλος.
Η Ιερά Μονή του Ευαγγελισμού πανηγυρίζει στις 25 Μαρτίου.
Στο παρακάτω βίντεο παρακολουθούμε πλάνα από το απόγευμα της 16ης Ιουλίου 2022 όπου ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σάμου, Ικαρίας και Κορσεών κ.κ. Ευσέβιος χοροστάτησε στον Αρχιερατικό Εσπερινό στην Ιερά Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Λευκάδος (1775) και μίλησε για το πνευματικό κίνημα της Φιλοκαλικής αναγέννησης του 18ου αιώνος των Αγίων Κολλυβάδων Πατέρων.
Εναέρια πλάνα: Στράτος Λακιός
Επίγεια: Γιώργος Σούρτης
Τα στοιχεία για το άρθρο αντλήθηκαν από τον ιστότοπο Μοναστήρια της Ελλάδος
